Απόψεις

Ανάμεσα στα τραπεζάκια των μαγαζιών οι αποστάσεις διατηρούνται με προσοχή, κάποια καρέκλα σπάει που και που την χωροταξική ομοιομορφία. Στο μετρό, κάποιοι κάθονται στις θέσεις με τα κίτρινα ταμπελάκια «δεν κάθομαι εδώ», τις περισσότερες φορές όμως η οδηγία τηρείται. Πλέον έχουμε εκπαιδευτεί να κινούμαστε με ελιγμούς, αποφεύγοντας τον άμεσο συγχρωτισμό στους δρόμους, πηγαίνοντας το κεφάλι προς τα πίσω όταν μας προσεγγίζει κάποιος αμάσκωτος, περιμένοντας υπομονετικά να βγει αυτός που είναι μέσα στα ΜΜΜ πριν μπούμε εμείς (το μόνο θετικό της πανδημίας). Το διαρκές άγχος των κοινωνικών συναναστροφών εξορθολογίζεται μέσα από την παραδοχή πως απλά είμαστε προσεκτικοί ώστε να παραμείνουμε υγιείς. Εμείς και οι δικοί μας άνθρωποι πάνω απ’ όλα· ανομολόγητα και απ’ όλους.

Η προσωρινότητα της πανδημίας είναι πλέον η νέα καθημερινότητα και τα κοινωνικά αντανακλαστικά μας έχουν προσαρμοστεί ανησυχητικά καλά σε αυτήν. Δεν είναι παράλογο αυτό. Ζούμε σε μια κοινωνία που τα τελευταία δέκα χρόνια μαστίζεται από οικονομικές και κοινωνικές τραγωδίες έτσι που η στροφή προς τον εαυτό μας φαίνεται αναγκαία και φυσιολογική. Το θέμα είναι ότι σε αυτό προστέθηκε και η επιβαλλόμενη απόσταση ασφαλείας από τους ανθρώπους γύρω μας. Μια απόσταση που δεν μένει μόνο στην απτή επαφή των σωμάτων αλλά και στην απλή συναναστροφή και αλληλεπίδραση.

Σαν αποτέλεσμα, οι πρόσκαιρες σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα μας τελευταία, εκκινούν από τον ανταγωνισμό και την επιφυλακή. Είμαστε όλη μέρα σε μια διαρκή τσίτα. Ποια θέση θα προλάβουμε να καβατζώσουμε για να πιούμε την μπύρα μας, πόσο απλώθηκε κάποιος στον χώρο, ποιος δεν φοράει την μάσκα του, πόση ώρα απόλαυσης μας απομένει για να πιούμε το ποτό μας, θα μας ξανακλείσουν μέσα; Με την επιστροφή στην πόλη και την απομάκρυνση από την ανακουφιστική χαλαρότητα των διακοπών, επανερχόμαστε ομαλά σε μια συνθήκη μόνιμης αναμονής του χειρότερου. Ο φόβος, παραδοσιακός μοχλός κοινωνικών αυτοματισμών, κυριαρχεί αφιλτράριστος και τρομαχτικός από μόνος του.

Η κοινωνική συνοχή που διαρρήχθηκε το 2010 για να βρει το αντίδοτο της στην αλληλεγγύη που άνθισε μέχρι το 2014 και σε μια σχετική εργασιακή ανάκαμψη το 2017, ισοπεδώθηκε αμετάκλητα από την επέλαση του covid και τον χείριστο χειρισμό της πανδημίας από την κυβέρνηση. Ο φόβος του Άλλου ως πιθανού φορέα-κινδύνου της ζωής μας, το άγχος της ατομικής ευθύνης και οι ενδεχόμενες ενοχές που αυτό επιφέρει, οι τρομοκρατικές ειδήσεις, όλα αυτά σε συνδυασμό με μια καλπάζουσα κουλτούρα ατομικού success story μέσω από τα social media (είσαι και το προϊόν και ο μαρκετίστας και ο φωτογράφος) προτείνουν την προσωπική επιβίωση και ευμάρεια έναντι της συλλογικής.

Επιπλέον η αλληλεγγύη ή η ενσυναίσθηση δεν έρχονται πια από κει που περιμένουμε. Φέτος μετράγαμε τα νησιά που «αλώθηκαν» από ανθρώπους με αριστερίζουσα αισθητική, χωρίς ίχνος αντίστοιχης πρακτικής (φασαίοι by definition). Στη Σέριφο ακούσαμε μισογυνίστικα σχόλια, στην Ικαρία αντιμετωπίσαμε την πλήρη εργαλειοποίηση του οτοστοπ και της φιλικότητας ανάλογα με την διαθεσιμότητα του οδηγού και όλα αυτά σε ένα θεωρητικά απελευθερωμένο και προοδευτικό πλαίσιο, με στοιχεία (υποτίθεται) φυσιολατρίας και άλλων συνεπικουρούμενων ευαισθησιών. Τις περισσότερες φορές προσπερνάμε ή σατιρίζουμε αυτές τις αντικοινωνικές συμπεριφορές, ξορκίζοντας την υποψία πως ίσως και να είναι πλειοψηφικές – και μάλιστα στα δικά μας στέκια.

Ένας φίλος μου ισχυρίζεται ότι εμείς μεγαλώσαμε και η δική μας «φάση» πλέον δεν είναι εύκολο να βρεθεί. Εγώ περισσότερο τείνω στο τέλος μιας εποχής συνολικά παρά σε ηλικιακά όρια. Η έλλειψη συλλογικών παραστάσεων και κινημάτων, η ενηλικίωση με την κρίση ως δεδομένη συνθήκη και η επέλαση της covid περιόδου σε συνδυασμό με την αποθέωση της εικόνας μπορούν και οδηγούν πολλούς απ’ τους σημερινούς εικοσάρηδες στον κοινωνικό δαρβινισμό. Από τις αγκωνιές στα μπαρ (τότε που χορεύαμε) μέχρι το εξασκημένο τουπέ και την καλημέρα που κοστίζει, από μια κοινωνία με δικαιολογημένα νεύρα καταλήγουμε σιγά σιγά και ανεπαίσθητα σε μια κοινωνία παρτακισμού, όπου ο καθένας μας θα αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες μόνος του ανάλογα με την δυναμική του στο χώρο. Συνθήκη όχι πολύ ευνοϊκή αν υπολογίσουμε όσα πρέπει να αντιμετωπίσουμε μαζί στο μέλλον.

Εύκολες λύσεις δεν ξέρω αν υπάρχουν. Η σωστή και ψύχραιμη ενημέρωση σίγουρα είναι το αντίβαρο στον πανικό που σπέρνουν τα δελτία ειδήσεων και η παραπληροφόρηση. Η απαίτηση και διεκδίκηση κοινών τόπων απολαύσεων (πολιτισμός, φεστιβάλ, συναυλίες) και αντιδράσεων (πάσης φύσεως αντιεμβολιαστικά κινήματα εξαιρούνται) όμως, ίσως να είναι το έναυσμα για να αρχίσουμε να γνωριζόμαστε ξανά.

Και ίσως συμπαθηθούμε.