Απόψεις

Ο Θάνος Πλεύρης μιλά και για σένα

 Σχόλιο για τα όρια του νοήματος

Ο  Franz Fanon (1925 – 1961) αναφέρει το εξής:

Ίσως όταν το σκέπτεται κανείς να του φαίνεται παράξενο πως  τη στάση του αντισημίτη οφείλει να τη συσχετίζει με εκείνη του νεγροφοβικού. Το γεγονός μου το υπενθύμισε μια μέρα ο καθηγητής μου στην Φιλοσοφία, που καταγόταν από τις Αντίλλες: «Όποτε ακούς κάποιον να επιτίθεται στου Εβραίους, πρόσεξε, γιατί μιλά για σένα». Και σκέφτηκα πως είχε οικουμενικά δίκιο – εννοώ μ’ αυτό ότι είμαι υπεύθυνος στο κορμί και στην καρδιά μου για ό,τι κάνουν στον αδελφό μου. Αργότερα συνειδητοποίησα ότι πολύ απλά εννοούσε ότι ο αντισημίτης είναι αναπόφευκτα «αντι-νέγρος».[1]

Για τον Έλληνα υπουργό Υγείας, δικηγόρο στο επάγγελμα, Αθανάσιο Πλεύρη, η παρότρυνση να «τηρείται σε καλή κατάσταση το Άουσβιτς», ακόμη και εάν ερμηνευθεί «ακραία» και νοηματοδοτηθεί ως ευχή επαναλειτουργίας του στρατοπέδου για την εξόντωση των Εβραίων μετά την ανάληψη της εξουσίας από εθνικοσοσιαλιστές, προστατεύεται από την ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης:

Και θα σας πω για θέματα που σας έχουν προβληματίσει. Σας προβλημάτισε η αναφορά για το Άουσβιτς. Που λέει ότι “να τηρείται σε καλή κατάσταση το στρατόπεδο του Άουσβιτς. Εγώ παίρνω την ακραία εκδοχή. Ότι ο κατηγορούμενος εκεί πέρα εννοεί: «Να διατηρείται σε καλή κατάσταση το στρατόπεδο του Άουσβιτς, γιατί θέλω κάποια στιγμή να επανέλθει εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς, να επανέλθει ο Χίτλερ, να πάρει τους Εβραίους και να τους βάλει στο Άουσβιτς». Ποια παρότρυνση είναι αυτή; Ποια διέγερση; Δεν μπορεί δηλαδή κάποιος να πιστεύει και να θέλει να πιστεύει ότι “θέλω να εξοντώσω κάποιον»;[2]

Κατηγορούμενος ήταν τότε  – το έτος 2009 – σε δεύτερο βαθμό ο πατέρας του υπουργού, Κωνσταντίνος Πλεύρης, και η φράση εμπεριέχεται στο αντισημιτικό «πόνημα» του με τον εύγλωττο – αν και όχι ιδιαίτερα ευφάνταστο – τίτλο: «Οι Εβραίοι. Όλη η αλήθεια».[3]

Μερικές φορές πρέπει να δηλώνονται και τα αυτονόητα. Ότι δηλαδή η ευχή για την διατήρηση του Άουσβιτς σε καλή κατάσταση, διατυπωμένη από έναν ακραιφνή εθνικοσοσιαλιστή, ο οποίος συγγράφει έναν χυδαίο αντισημιτικό λίβελο, σαν αυτούς που διάβαζαν στην Βαϊμάρη – και αλλού – πριν από έναν αιώνα, μόνο ένα πράγμα μπορεί να σημαίνει: «Εξοντώστε του Εβραίους, και μάλιστα κάντε το όπως το έκανε ο Hitler, βάλτε μπροστά τους θαλάμους αερίων διότι έκαναν μια χαρά τη δουλειά». Διότι το νόημα «είναι το προϊόν ενός πάρε – δώσε με την πραγματικότητα».[4] Βέβαια μερικά νοήματα είναι αμιγώς υποκειμενικά. Εντούτοις, εάν θέλουμε να συνεννοούμαστε στοιχειωδώς μεταξύ μας, συμφωνούμε σε κάποιους βασικούς κανόνες του παιχνιδιού όταν επιδιώκουμε να περιγράψουμε μια κατάσταση του εξωτερικού κόσμου κατά τρόπο που να μην είναι παντελώς αυθαίρετος και ανυπόφορα υποκειμενικός, όπως π.χ θα ήταν ένας ισχυρισμός ότι οι τίγρεις είναι χαδιάρες και ντροπαλές.[5] Οι τίγρεις αντικειμενικά δεν είναι χαδιάρες, παρά μόνο ίσως για κάποιους  απειροελάχιστους ειδικούς εκπαιδευτές –  αν και ατυχήματα συμβαίνουν και σε αυτούς ενίοτε.

Ακραία επομένως δεν είναι η ερμηνεία, ότι ο Κωνσταντίνος Πλεύρης εύχεται την εξόντωση των Εβραίων αλλά ο υπαινιγμός του γιου του, πως η φράση του μπορεί να σημαίνει και κάτι άλλο πέραν του προφανούς. Τι άλλο θα μπορούσε να σημαίνει, όμως; Μήπως ότι το Άουσβιτς πρέπει να παραμείνει όρθιο για να θυμίζει την φρίκη του ναζισμού; Για να μην εξαλειφθεί το σύμβολο της βιομηχανοποιημένης παραγωγής πτωμάτων χωρίς διάκριση ανάμεσα σε βρέφη, γυναίκες, ηλικιωμένους; Για να στέκει όρθιος εσαεί ο τόπος όπου όλοι οι άνθρωποι γίνονταν «αδιακρίτως μελλοντικό λίπασμα, αδιακρίτως μελλοντικό μηδέν»;[6] Θα μπορούσε ο πατέρας Πλεύρης να καλεί σε αντιφασιστική εγρήγορση τους αναγνώστες του;

Μήπως σημαίνει κάτι άλλο, που αδυνατούμε να συλλάβουμε; Μήπως μπορεί να νοηματοδοτηθεί με άπειρους τρόπους ανάλογα με τον ερμηνευτή – αναγνώστη, που επιλέγει το νόημα κατά το δοκούν χωρίς περιορισμούς από το εξωτερικό πλαίσιο; Εάν ναι, γιατί δυσκολευόμαστε τόσο – εγώ τουλάχιστον σίγουρα –  να κατασκευάσουμε πληθώρα ερμηνευτικών προσεγγίσεων για την φράση:  «To Άουσβιτς πρέπει να διατηρείται σε καλή κατάσταση»;

Ο Θάνος Πλεύρης, βέβαια, δεν είναι τόσο μεταμοντέρνος ούτε αρέσκεται σε ασκήσεις ερμηνευτικής. Έκανε τη δουλειά του ως συνήγορος υπεράσπισης, ασχέτως εάν τώρα, ως υπουργός Υγείας, δηλώνει για ευνόητους λόγους πως διαφωνεί πλήρως με τον πατέρα του.[7] Δικαιώνει, όμως, εν αγνοία του, τον Φανόν, γιατί η επιθυμία εξόντωσης είναι πράγματι μετωνυμικής  φύσεως. Μεταπηδά από υποψήφιο θύμα σε υποψήφιο θύμα. Εάν ξεμπερδέψεις με τον Εχθρό Νο1, μετά μπορείς να συνεχίσεις να επιθυμείς την εξόντωση και άλλων, όπως και για τους Ναζί οι Εβραίοι δεν ήταν το μοναδικό αντικείμενο ενδιαφέροντος:

«Θα μπορούσατε να δικάσετε εδώ έναν άνθρωπο που θα έλεγε ότι θέλω να εξοντωθούν οι Τούρκοι; Θα μπορούσατε να δικάσετε εδώ έναν άνθρωπο που θα σας έλεγε ότι δεν αντέχω να έχω Αλβανούς στην Ελλάδα, δεν θέλω κανέναν Αλβανό στην Ελλάδα; Ειπώθηκε ότι λέει πως θέλει απαλλαγή της Ευρώπης από τους Εβραίους. Θα μπορούσατε να δικάσετε κάποιον που θα έλεγε ότι δεν θέλω να υπάρχει κανένας ξένος στην Ελλάδα; Καμιά άλλη οντότητα; Ή κάποιον χριστιανό που θα έλεγε δεν θέλω να υπάρχει κανένας αλλόθρησκος στην Ελλάδα;».

O συνήγορος εδώ μιλάει για σένα, ακόμη και εάν δεν είσαι Τούρκος ή Αλβανός ή αλλόθρησκος. Σίγουρα όμως είσαι ξένος, γιατί δεν είσαι σαν τον πατέρα του ούτε σαν οποιονδήποτε άλλο επιθυμεί την μαζική, βιομηχανοποιημένη εξόντωση και «αποκαθαρμένες» επικράτειες. Δεν είσαι ούτε σαν και τον υιό, για τον οποίο η φύλαξη συνόρων σημαίνει αναγκαστικά νεκρούς.[8] Ποτέ δεν ξέρεις πότε θα καταληφθείς κι εσύ από την επιθυμία εξόντωσης του οιουδήποτε, που θα μπορεί στην αρχή απλά να το «λέει»,[9] μέχρι να μπορεί να το υλοποιήσει κιόλας εάν αναρριχηθεί στην εξουσία.

Ο νυν υπουργός Υγείας υπερασπίζεται σαν νομικός– αν και όπως μας λέει όψιμα διαφωνεί ως προς την ουσία –   το δικαίωμα τρίτων να διατρανώνουν την επιθυμία τους για εξόντωση . Όχι μόνο των  Εβραίων αλλά και άλλων. Γι΄ αυτό μιλάει και για όσους μιλάνε  ενδεχομένως και για σένα και κατά αναγκαία συνέπεια μιλάει και ο ίδιος για σένα. Και αυτό είναι ένα νόημα που επιβάλλει η πραγματικότητα.

Υ.Γ Για την ιστορία, ο Κωνσταντίνος Πλεύρης, μετά την πρωτόδικη καταδίκη του από το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων σε φυλάκιση 14 μηνών με τριετή αναστολή, αθωώθηκε σε β’ βαθμό από το Πενταμελές Εφετείο Πλημμελημάτων με μειοψηφία ενός δικαστή. Διότι εκτός από το νόημα, όρια έχει και η δικαιοσύνη. Από τους οκτώ συνολικά εφέτες, πάντως, που ασχολήθηκαν με την υπόθεση σε πρώτο και δεύτερο βαθμό οι τρεις είχαν την άποψη πως ο Κωνσταντίνος Πλεύρης τέλεσε αξιόποινες πράξεις. Σε κάθε περίπτωση θα είχε ιδιαίτερο ποινικοδικαϊκό ενδιαφέρον εάν το βιβλίο του Πλεύρη μεταφραζόταν στα Γερμανικά και ο ίδιος το παρουσίαζε στο γερμανικό κοινό επί γερμανικού εδάφους.