Συνεντεύξεις

1.Οι δύο άξονες του  comic αφορούν το αστικό τοπίο και τη μετανάστευση, ποιες είναι οι συνδέσεις που ενώνουν αυτά τα δύο στοιχεία στην υπόθεση του comic. Πως διαπλέκονται;

Πιστεύω ότι ήθελα να παρουσιάσω την συνεχή αλλαγή που μπορεί να υπάρχει στην πόλη, όσο και αν μας φαίνεται κάτι το άβολο, κάτι που μας βγάζει από το συγκεκριμένο οπτικό πεδίο που μπορεί να έχουμε. Αυτό προϋποθέτει και μία μελαγχολία για το τι μπορεί  να χαθεί μέσα σε αυτήν την αλλαγή, αλλά και την ανάγκη για μία πορεία προς τα μπροστά ή μία εξέλιξη.

Μπορεί κανείς να δει ειδικά στην Αθήνα, στην όψη της, την έννοια της μη-γραμμικότητας, της ανομοιομορφίας. Η Αθήνα  έχει δεχθεί κύματα προσφύγων και μετά το ’22 και μεταπολεμικά και πρόσφατα, αποτελούσε πάντα ένα  γεωγραφικό, συνδετικό κρίκο μεταξύ Δύσης και Ανατολής.Με έναν άχαρο τρόπο, πιο αναγκαστικό  (κανείς δεν ονειρευόταν από αυτούς τους πρόσφυγες να έρθει στην Αθήνα) η Αθήνα αποτελεί πόλη προσφύγων που δεν τη θεωρεί όμως κανείς  δικιά του.

2.Στο comic οι ιστορίες διαδραματίζονται με φόντο περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, με τους ήρωες να  είναι άτομα που βρίσκονται στο «περιθώριο» της πολιτικής, οι λιγότερο προνομιούχοι. Πιστεύεις ότι η Αθήνα είναι μια πόλη που ιστορικά προσπαθεί να κρύψει τις ιστορίες αυτών των ανθρώπων;

Αυτό μπορεί σίγουρα να το σκεφτόμουν στην τρίτη ιστορία για το Πολυτεχνείο. Από παιδιά, οι γιορτές που κάνουμε για αυτό αφορούν  τους φοιτητές, το  πώς επαναστάτησαν εκείνες τις μέρες. Πότε δεν είπαμε για την Χούντα, για το πριν ή το μετά και αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. ‘Ήθελα να δείξω λοιπόν, την ιστορία από την σκοπιά των ανθρώπων που πιστεύουν στην Χούντα. Είναι άτομα που δεν είναι στο περιθώριο, αλλά σύμφωνα με την σύγχρονη αντίληψη, η οπτική μας για αυτούς  είναι στο περιθώριο. Αυτό έκανα και στις άλλες ιστορίες. Περισσότερη έμφαση δόθηκε σε σχέσεις, αντιφάσεις και  χαρακτηριστικά που  βρίσκονται στο περιθώριο σαν έννοιες, όχι ότι οι χαρακτήρες είναι αναγκαστικά περιθωριακοί.

3.Το  comic  και τα graphic novels είχαν πάντα ένα πιστό κοινό. Τα τελευταία χρόνια αρχίζει η αποδοχή να γίνεται όλο και πιο μαζική. Που πιστεύεις ότι οφείλεται; Υπάρχει κάποια ιδιαίτερη δημιουργική στροφή στο χώρο αυτό;

Στην Ελλάδα το πράγμα αλλάζει όταν αρχίζουν να γίνονται μεταφορές από έργα της ελληνικής λογοτεχνίας με πολύ μεράκι και καλόγουστο τρόπο . Ταυτόχρονα αυτές οι δουλειές γίνονται   από μεγάλους εκδοτικούς οίκους, με μεγαλύτερη αποδοχή από τον κόσμο. Σιγά σιγά αυτό πέρασε και σε πιο αυθεντικές δουλειές.

Ταυτόχρονα στα φεστιβάλ (που πολλαπλασιάζονται και αυτά) μπορεί να δει κανείς τεράστιο πλούτο και αγάπη γύρω από τις αυτό-εκδόσεις και πόσο αρέσει όλο αυτό ακόμα και σε περαστικούς σαν εκδήλωση. Όλοι οι καλλιτέχνες του 9 της Ελευθεροτυπίας έχουν γίνει πλέον πολύ ώριμοι καλλιτέχνες και αυτό  έχει βοηθήσει σίγουρα.  Διαδικτυακά ο Αντώνης Βαβαγιάννης ή η Δήμητρα Αδαμοπούλου έχουν αντίκτυπο με την δουλειά τους σε πολύ κόσμο .

Είναι επίσης ενδιαφέρον οτι τόσο ο Παναγιώτης Πανταζής στην μουσική  όσο και ο Γιώργος Γούσης στο σινεμά γίνονται ευρέως γνωστοί σε αυτούς τομείς, παρόλο που ήταν κυρίως καλλιτέχνες κόμικ και μάλιστα πολύ επιτυχημένοι.

Σίγουρα το κόμικ είναι πιο προσιτό από την λογοτεχνία και πολύ πιο φτηνό από σινεμά. Είναι ένας καλός πρακτικός λόγος να επιλέξεις να πεις έτσι μία ιστορία. Υπάρχει επίσης και μεγάλη αγάπη και ενθουσιασμός για αυτήν την τέχνη γιατί τώρα ουσιαστικά διαμορφώνεται εδώ και γενικά σε τέτοιο βαθμό. Αυτή η καλλιτεχνική παραγωγή δίνει έναν ενθουσιασμό,ένα  κίνητρο, σίγουρα καλύτερη προοπτική.

4.Με ποια μουσική υπόκρουση θα έντυνες  τις ιστορίες αν μπορούσες να τις φανταστείς, αντίστοιχα να γίνονται ταινίες μικρού μήκους;

Σίγουρα το Amapola από το Κάποτε στην Αμερική. Έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στο να διαμορφωθεί ο τόνος των ιστοριών. Ο Κόσμος σου της Νεφέλη Φασούλη με μουσική και στοίχους του Φοίβου Δεληβοριά, η Οδός Ονείρων και άλλα.

5.Υπάρχουν επιρροές για το πρόσφατο  έργο σου(Μια χούφτα γης) από άλλα comic ή ακόμα και από άλλες μορφές τέχνης;

Το πρώτο πράγμα που θα έλεγα θα ήταν το Συμβόλαιο με το Θεό του  Will Eisner. Που μιλάει για τη Νέα Υόρκη την εποχή του οικονομικού Κραχ στον μεσοπόλεμο. Τo Here, του Richard Mc Guiree, μιλάει για ένα δωμάτιο από την ίδια γωνία μέσα στον χρόνο. Ο Θίασος του Αγγελόπουλου, η Μαγική Πόλη του Κούνδουρου, που μιλάει για τα προσφυγικά μεταπολεμικά το ’50 και το όλο κλίμα και την αλλαγή της Αθήνας. Έπαιξαν ένα έμμεσο ρόλο οι ταινίες του Κακογιάννη με την Έλλη Λαμπέτη, άρτιες ταινίες που πάνε κόντρα σε σχέση με την παραμυθένια αντίληψη που έχουμε για το σινεμά και το κλίμα του ’60.Η Ελληνική ζωγραφική, όπως έργα του Τσαρούχη, έπαιξαν ρόλο στο εικαστικό όπως και κάποιες γελοιογραφίες της εποχής. 

Σε γενικότερο πλαίσιο μεγάλη επιρροή, αποτελεί για μένα  το Persepolis που διάβασα όταν ήμουν πολύ μικρός. Αυτός ο συνδυασμός του προσωπικού με το συλλογικό και αυτή η έκπληξη, να έχεις νέες αντιλήψεις για τον κόσμο, πχ για την Ανατολή.