Απόψεις

Το άρθρο της New York Post με τίτλο “Bye-bye booty: Heroin chic is back” προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις σε διεθνή και εγχώρια μέσα ενημέρωσης. Το επιχείρημα ότι το αδύνατο και αδύναμο σώμα είναι πλέον στη μόδα δέχθηκε τα πυρά διάφορων influencers και σχολιαστών που άμεσα έξεφρασαν την αντίθεσή τους στην τάση που φέρεται να επανέρχεται: αυτή του άρρωστα αδύνατου σώματος.

Δυστυχώς οι αντιδράσεις δεν είναι όσες θα θέλαμε. Δυστυχώς μια μεγάλη πλειοψηφία δεν ξέρει καν τί έχει συμβεί, δυστυχώς πολλές γυναίκες και άνδρες δεν θα ακούσουν ποτέ τον αντίλογο και ύπουλα θα έρθουν σε επαφή με τη μόδα του αδύνατου και του αδύναμου χωρίς να το καταλάβουν… Θεωρώ πως εν μέρει είναι αληθές ότι η μόδα κάνει κύκλους, όπως έχουμε μάθει να λέμε. Το ερώτημα είναι πόσο μικροί είναι τελικά αυτοί οι κύκλοι κι αν το ‘heroin chic’ επιστρέφει ή απλώς -και δυστυχώς- δεν έφυγε ποτέ…

Καταρχήν είναι καλό να γνωρίζουμε ότι το heroin chic δεν περιγράφει απλώς την εικόνα ενός πολύ αδύνατου σώματος. Όταν πρωτοεισήχθη σαν όρος πρόβαλε την εικόνα ενός αδύναμου σώματος, κουρασμένου και άρρωστου, ταλαιπωρημένου από τις καταχρήσεις, το οποίο έγινε αντικείμενο της μόδας και καμβάς για τη βιομηχανία της ώστε πωληθούν ρούχα που δεν απευθύνονται σε πραγματικά σώματα. Για γυναίκες αρχικά και πλέον ανεξαρτήτως φύλου.

Η ορολογία αποδόθηκε σε αυτή τη μόδα στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν τα σκληρά ναρκωτικά (βλ. ηρωίνη) βρέθηκαν στο μενού των μοντέλων και των διάσημων της εποχής. Η τραγική φιγούρα της εποχής ήταν το μοντέλο Gia Carangi, μια νέα γυναίκα εξαρτημένη από τα ναρκωτικά που δυστυχώς πέθανε από τον ιό HIV. Έκτοτε ξέσπασε ένας μίνι ηθικός πανικός στο χώρο της μόδας και των μέσων που προσπαθούσαν να ρίξουν φως στη σκοτεινή πλευρά της μόδας και της αισθητικής και να απαντήσουν στο ερώτημα… γιατί πουλάει το grunge σκοτάδι, η αδύναμη εικόνα των γυναικών και τα ρούχα που δεν αφορούν πραγματικά σώματα.

Φωτογράφοι της εποχής -με εξέχων τον Davide Sorrenti– κατηγορήθηκαν ότι προωθούσαν το heroin chic για να πουλήσουν. Μέχρι και ο Bill Clinton μίλησε για το θέμα. “You do not need to glamourize addiction to sell clothes” είχε πει. Διάφοροι οίκοι μόδας αναγκάστηκαν να παραδεχθούν εκείνη την εποχή ότι οι καταχρήσεις επικρατούσαν στους κόλπους τους. Το ίδιο έκανα και διάφοροι καλλιτέχνες.

Σιγά σιγά άρχισε να προβάλλεται παράλληλα με τα αδύναμα σώματα η εικόνα ενός πιο υγιούς σώματος, πιο γυμνασμένου, πιο μαυρισμένου, με ρούχα pret-a-porter πιο άνετα για τις σύγχρονες γυναίκες και άνδρες. Πιστέψαμε σταδιακά πως κάτι άλλαξε και σιγά σιγά φτάσαμε να μιλάμε για το πώς να βλέπουμε τα σώματά μας θετικά ανεξαρτήτως μεγέθους. Σταδιακά έγιναν ορατά τα πιο γεμάτα σώματα, σώματα με καμπύλες, που θεωρήθηκε ότι δεν κουβαλούσαν ψυχαναγκασμούς και που μπορούσαν να ζήσουν πιο ελεύθερα από ποτέ. Λίγοι αναρωτήθηκαν πόσος ψυχαναγκασμός, πίεση και ταλαιπωρία  “απαιτείται” για να έχει ένα αληθινό σώμα ιλιγγιώδεις καμπύλες βέβαια… Βέβαια, ο τρόπος με τον οποίο επικράτησε η φράση ‘body positivity’ πολλές φορές υπέπεσε σε έντονη κριτική με το επιχείρημα ότι αν αγαπάμε το σώμα μας οφείλουμε να το διατηρούμε σε ένα υγιές βάρος. (Το τι σημαίνει, βέβαια, υγιές βάρος για τον καθένα είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση).

Μετά από τα παραπάνω επεισόδια, influencers-σύμβολα για τις καμπύλες τους αποφάσισαν ξαφνικά να τις αφαιρέσουν (βλ. Kardashians) προφανώς για να πουλήσουν περισσότερο το προϊόν τους, διάσημα μοντέλα επανεμφανίστηκαν με micro-ρουχισμό στις πασαρέλες ως δήθεν απάντηση στα φαρδιά ρούχα της πανδημίας, στο ΤikTok είδαμε το hashtag #Thinspo να βασιλεύει μέχρι που απαγορεύτηκε (και ξέρουμε πολύ καλά τι τύχη έχουν όσα στείρα απαγορεύονται)…

Η δική μου απορία είναι αν το heroin-chic έφυγε ποτέ τελικά. Και δεν απορώ για να μας πανικοβάλλω, αλλά γιατί θεωρώ πως σε αυτή την ιστορία υπήρξαν πολλά ακόμη επεισόδια που τείνουμε να αγνοούμε ώστε να μπορούμε πραγματικά -αν θέλουμε- να το πολεμήσουμε.

Κατά τη γνώμη μου, από τα early ’90s συντελέστηκε μια στροφή όχι μόνο στη μόδα, αλλά σε αυτό που αποκαλούμε aesthetics συνολικά. Υπόγεια η στροφή αυτή είχε αρχίσει να προετοιμάζεται κάποια χρόνια πριν ως αποτέλεσμα της καπιταλιστικής συσσώρευσης και της κατάρρευσης των προσδοκιών μεγάλων κοινωνικών ομάδων, της επέκτασης των  καταχρήσεων και της ανόδου των αυτοκτονιών. Το decadence έγινε κάπως μόδα… Και πιστεύω πως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο δεν έφυγε ποτέ μέχρι σήμερα.

Μέσα στα χρόνια υπάρχουν μικρο-μόδες που επιστρέφουν ναι, όπως τα παπούτσια μπαλαρίνες, τα χαμηλοκάβαλα τζιν, οι μικροσκοπικές φούστες και το καφέ χρώμα. Πιστεύω παρ’ όλα αυτά πως η σκοτεινιά της αισθητικής δεν έφυγε ποτέ από το παρασκήνιο.

Η μόδα του grunge, η μόδα των emo, τα θλιμμένα mood-boards στο tumblr, το one-size μέγεθος στα ρούχα, τα trends στις δίαιτες και το wellness, η διαρκής συζήτηση για το βάρος και το “ωραίο σώμα”, οι σιωπηλές διατροφικές και ψυχολογικές διαταραχές (διότι μπορεί να μιλάμε ανοικτά για την ανορεξία τα τελευταία χρόνια, αλλά μια δεκαετία μόλις πριν δεν ήταν αυτονόητο καθόλου)… Κατά τη γνώμη μου, μέσα από όλα τα παραπάνω το αδύνατο σώμα -και για τις γυναίκες και τους άνδρες και για άτομα ανεξαρτήτως ταυτότητας φύλου- υπηρετήθηκε με συνέπεια. Και όχι μόνο το αδύνατο, αλλά και το αδύναμο. Χλωμά μακιγιάζ, σκοτεινά βλέμματα, έντονα κοψίματα και contouring συνεχίζουν να προβάλλονται -απλώς παράλληλα με τα κορεάτικα λαμπερά δέρματα που είναι και αυτά της μόδας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το νέο trend #sadeyes στο TikTok.

Δυστυχώς, η μόδα δεν είναι έτοιμη να συμπεριλάβει τα πραγματικά σώματα στις εικόνες που προβάλλει. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε λιγότερο συνηθισμένα μεγαλύτερα μεγέθη. Ούτε τα πιο συνηθισμένα μεγέθη (αυτά που πωλούνται στα καταστήματα ας πούμε) δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στις πασαρέλες, τα social media και τα editorials.

Το ζητούμενο για εμένα είναι η ισότητα στη διαφορετικότητα και η παράλληλη ορατότητα για κάθε έκφανση του αισθητικού. Είναι στοίχημα για όλες και όλους μας να εξασφαλίσουμε ότι κάθε σώμα, κάθε επιλογή για την εικόνα μας, θα έχει το δικαίωμα να είναι ορατή χωρίς να υποβιβάζει τις γυναίκες, ούτε να τις καταπιέζει.